DAO Yatırım Fonları 2.0: Gerçek Dünya Varlıkları

DAO’ları kısaca, etkileşimin üst seviyede olduğu yeni bir web / internet deneyimi olan web 3.0’da önemli bir fonksiyona sahip olacak merkeziyetsiz yönetişim modelleri olarak nitelendirebiliriz.

DAO’lar, bireylerin merkeziyetsizliğin doğasına uygun olarak aracı kişi ve kurumlardan ziyade akıllı sözleşmelere kodlanmış kurallara güvendikleri, daha kolay akredite olabildikleri / katılabildikleri, kararların daha demokratik, katılıma açık, şeffaf bir şekilde alındığı, harcamaların, yatırımların daha şeffaf bir şekilde yapılabildiği organizasyonlar olarak farklı alanlarda oldukça ciddi bir potansiyele sahiptir.

DAO’lar, bir oyun (gaming) tarafında oyun ile ilişkili kararların alınması, bir metaverse yapısında metaverse’e ilişkin kararların alınması, bir DeFi protokolünde protokol ile ilgili kararların alınması, bir token / coin / protokol özelinde token ekonomi (tokenomics) modelinin belirlenmesi, yatırım fonu kurgusunda yatırıma ilişkin kararların alınması gibi çok sayıda farklı kurguda karşımıza çıkabilir. Yakın gelecekte oldukça özgün DAO kullanım alanlarını deneyimlemeye, keşfetmeye devam edeceğiz.

DAO Yatırım Fonları

Geçtiğimiz haftalarda kaleme aldığım bir yazıda DAO’ların yatırım fonu fonksiyonu üzerine çeşitli açıklamalar yaptım, bu alanda teşvik edeceği inovasyonun yatırım fonu konseptine yapacağı katkıdan bahsettim ve bu katkının yatırım alanında neleri dönüştürebileceğine değinerek NFT odaklı iki ayrı yatırım fonunu (PleasrDAO ve FlamingoDAO) ele aldım.

DAO’ların yatırım fonu konsepti çerçevesinde, blokzincir teknolojisinin sunduğu özellikler ve kripto varlıkların potansiyeline bağlı olarak kripto ekosisteminin fon toplama, fonlama gücünü bambaşka bir boyuta taşıyacağını uzun bir süredir vurguluyorum. Yukarıdaki yazıyı kaleme aldıktan sonra bu çerçevede arka arkaya önemli gelişmeler yaşandı.

Bu gelişmeleri özel kılan ise bu defa DAO tarafından yapılan yatırımların gerçek dünya varlıklarına dokunmasıydı.

The Krause House DAO

“Oyuncular şampiyonluk kazanamaz ama DAO’lar (not organizations) kazanabilir” mottolu Krause House DAO “hypepaper”ında neden sadece milyarderlerin basketbol takımlarına sahip olduğunu sorguluyor ve bireylerin bir basketbol takımına sahip olabilmesi ve bu takımı yönetmesinin bir DAO aracılığıyla geniş bir katılımla mümkün olduğunu vurguluyor.

Krause House DAO, topluluğu adına bir NBA takımının satın alınması adına NFT koleksiyonu çıkarıyor ve satıyor, bir NBA takımı satın almak için yeterli fona sahip olunduktan ve bir NBA takımı satın alındıktan sonra fon toplama sürecine dahil olan katılımcılara dağıtılacak yönetişim tokeni ile katılımcıların NBA takımı ile ilişkili kararlarda aktif rol alması ve bu takımın gelirlerinden DAO aracılığıyla pay alması öngörülüyor.

Bu amaçla yapılan ve 1000 ETH sınır konulan bir NFT satışı 1000 ETH’ye ulaşılarak geçtiğimiz günlerde sonlandırıldı. Bahse konu NFT sahiplerine önümüzdeki günlerde topluluk özelinde önemli ayrıcalıklar da verilecek. Ayrıca bahse konu NFT’lerden satın alanlara $KRAUSE token dağıtımı yapıldı. Bu tokenin NBA takımı satın alınması sürecinde fonlama ve yönetişim süreçlerinde kullanılması öngörülüyor.

Krause House DAO geliştiricileri gelecek 10 yıl içinde mutlaka bir DAO’nun bir NFT takımı satın alacağını düşünüyor. Bir NBA takımını satın almak milyar dolarlar gerektiriyor. Ben de ekosistemin büyüme hızını ve potansiyelini göz önünde bulundurarak böyle bir ihtimalin oldukça güçlü olduğunu düşünenlerdenim.

ConstitutionDAO

ConstitutionDAO, kasım 2021’de oluşturulmuş bir DAO’dur. ConstitutionDAO’nun amacı isminden de anlaşılacağı üzere dünyanın en ünlü müzayede şirketlerinden biri olan Sotheby’s de açık artırma ile satılacak ABD anayasasının orijinal bir kopyasını satın almaktır.

Geleneksel yönetim modellerine önemli bir meydan okuma niteliği taşıyan yönetişim modeli bir DAO’nun ABD anayasasının orijinal bir kopyasına sahip olmasının sembolik değeri elbette oldukça yüksektir. Bu nedenle bu girişim hem kripto ekosisteminin hem de ana akım medyanın ilgisini çekmeyi başardı.

ConstitutionDAO, bu fikri ilginç bulan ve bu fikrin bir değeri olduğuna inanan kripto yatırımcılarının ilgisiyle kısa sürede yaklaşık 47 milyon dolar değerinde Ethereum toplamayı başardı. Ancak açık artırmayı kaybeden ConstitutionDAO faaliyetlerini sonlandırma kararı aldı ve geri ödeme (refund) sürecini başlattı.

ConstitutionDAO her ne kadar amacına ulaşamasa da kısa sürede yaklaşık 47 milyon dolar değerinde fon toplamayı başaran bir DAO olarak önemli deneysel bir başarıya imza atmış oldu.

ConstitutionDAO geliştiricileri topluluğu devam ettirme adına farklı amaçlar / opsiyonlar üzerine de çalışmalar yapıyor. Bu çerçevede topluluğun gelecek projelere aktif olarak dahil olabilmesi için $PEOPLE token ihraç edildi ve airdrop olarak katılımcılara farklı oranlarda tahsis edildi.

ConstitutionDAO amacına ulaşamamış ve gelecek projelerin olup olmayacağının da belirsiz olmasına rağmen $PEOPLE tokeninin değeri ciddi anlamda yükseldi ve sahiplerine ciddi kazançlar sağladı.

CityDAO

ABD eyaleti Wyoming’de geçtiğimiz aylarda DAO’lar ile ilgili tarihi bir düzenleme yürürlüğe girdi. Bu düzenleme ile DAO’lar limited şirket adı altında örgütlenebilecek ve belirli şartlar altında hukuki kişiliğe sahip olabilecekti. Daha kripto varlıklar ile ilgili önemli düzenleyici belirsizlikler varken DAO’lar için düzenleyici/destekleyici bir çerçeve ortaya konulmasının anlamı oldukça büyüktür. Bu düzenlemede Bitcoin destekçisi Cynthia Lummis’in Wyoming senatörü olmasının da payı büyüktür.

Gerçek araziye, toprağa sahip ilk DAO olarak CityDAO, Wyoming’de yukarıda bahsedilen düzenleyici gelişmelere paralel olarak geliştirilmiş bir DAO’dur. Wyoming’de satın alınan ve CityDAO’ya ait olduğu ifade edilen bir arazi üzerinde “sanal vatandaşlık” konsepti ile sanal vatandaşlık sahiplerine zincir üstü yönetişim hakkı veren bir girişim olarak CityDAO, kripto topluluğunun ve ana akım medyanın ilgisini çekmeyi başardı ve 0.25 ETH’den binlerce vatandaşlık satıldı.

Geçtiğimiz günlerde CityDAO Sanat Müzesi’nin duyurulması ile CityDAO vatandaşlık NFT’leri OpenSea üzerinde 4 ETH’ye (Floor Price) kadar yükselmeyi başardı.

Gelecekte CityDAO üzerinde katılımcıların / vatandaşların aktif rol alacağı ve önemli ayrıcalıklara sahip olacağı projelerin hayata geçirilmesi planlanıyor. Sahip olunan arazi üzerinde neler yapılacağı hakkında yönetişim mekanizması ile topluluk söz sahibi olacak ve nihai kararı verecek.

Sınırlılıklar Neler?

• Merkeziyetsizlik

Gerçek dünya varlıklarına dokunan, gerçek dünya iş modellerini yöneten DAO’ların kripto varlık odaklı DAO’larda olduğu kadar merkeziyetsiz olmasını bekleyemeyiz. “Kod kanundur” mottosunun ve merkeziyetsizliğin bahse konu uygulamalar özelinde düzenlemeler ve yapılacak işlerin doğası itibariyle zarar göreceğini söyleyebiliriz.

Burada, her ne kadar kararlar topluluk tarafından yönetişim mekanizması ile alınsa da sürecin yetki verilen insanlar tarafından yürütüleceğini, fonların sahipliğinin, kullanımının bu kişilerde olacağını (çoklu imzalı cüzdanlar aracılığıyla), üçüncü parti hizmet sağlayıcıların sıklıkla kullanılacağını, blokzincir, akıllı sözleşme tabanlı etkili denetim mekanizmaları geliştirilmesinin zorluğunu vurgulamakta fayda var.

• Düzenlemeler

Yukarıdaki örneklerin hiçbirinde sahip olunan, yönetilen gerçek dünya varlıkları DAO katılımcılarına mülkiyet olarak verilmiyor. Sadece bu varlıklar üzerinde karar alma (bu varlıklar ile ilgili ne tür tasarruflarda bulunulacak gibi) bazı haklar veriliyor ve bu haklar da ilgili hukuki rejimde bulunan yetkili ve mülk sahibi üçüncü kişiler tarafından kullanılabiliyor.

Mülkiyet hakkı verilmediği, yukarıda açıklanan DAO’ların web sitelerinde ve dökümanlarında net bir şekilde ifade ediliyor. Bu durum düzenleyici gerekçeler nedeniyle kolayca anlaşılabilir. Web sitesi üzerinde kullanıcılara vaat edilen hususların da bir sözleşme niteliği taşıdığını düşünürsek bu durumun site üzerinde en baştan açıklanmış olması düzenleyici açıdan oldukça önemli bir yaklaşım olarak ortaya çıkıyor. Mevcut düzenlemeler özelinde DAO’ların, iş ve işlemlerinin tabi olduğu hukuki rejim çerçevesinde daha uzun bir süre katılımcılarına (özellikle uluslararası katılımcılarına) mülkiyet hakkı sunmasının oldukça zor olduğunu söyleyebiliriz.

İkinci bir konu olarak gerçek dünya varlıklarına dokunan bir DAO’da, DAO’nun geliştirildiği ülke düzenlemelerinin yanı sıra eğer yatırım yapılan varlık farklı bir hukuki rejimdeyse ilgili ülkenin düzenlemelerini de dikkate almak gerekmektedir. Buna dikkat edilmezse DAO yatırımcıları ciddi anlamda zarara uğrayabilir.

Örneğin ABD’de kurulu bir DAO’nun Kanada’da bir varlık satın alması halinde DAO ve ilgili varlık ilişkisi (hak, mülkiyet, ortaklık yapısı, kar paylaşımı) ile ilişkili olarak yaşanacak düzenleyici problemler bu DAO’ya dahil olan yatırımcıların amaçlarına ulaşmalarını ciddi anlamda zorlaştırabilir.

Nereye Gidiyoruz?

Blokzincir, akıllı sözleşme tabanlı yönetişim mekanizmaları olarak DAO’ların kripto varlık odaklı yatırım fonu ve ilişkili diğer fonksiyonları (tokenomics vs.) DAO’lar için DAO’ların gelişim sürecinde öncelikli olarak beklenen kullanım alanlarıydı. Ancak DAO’ların gerçek dünyaya dokunan uygulamaları, kullanım alanları DAO’lar ve karar verme süreçleri açısından nereye gidiyoruz sorusu çerçevesinde bizlere önemli bir projeksiyon sunmakla birlikte bir paradigma değişiminde önemli bir kırılım olarak karşımıza çıkıyor.

Blokzincir, akıllı sözleşme teknolojilerinin sunduğu fırsatlar ile merkeziyetsizliğin doğasına uygun olarak, merkeziyetsizlik seviyesinin, katılımın yüksek olduğu şeffaf, güvenli ve daha demokratik yönetişim yapıları inşa etmek ve bu yönetim yapıları ile gerçek dünyaya dokunan iş modellerini yönetmek ekonomik açıdan olduğu kadar sosyolojik ve siyasi açıdan da önemli bir paradigma değişimi olarak karşımıza çıkıyor.

Sonuç

DAO’ların son derece özgün kullanım alanlarını deneyimlemeye devam edeceğiz.

Karar verme, yönetim sürecinin olduğu neredeyse her yapıda kullanılabilecek yönetişim mekanizmaları olarak DAO’lar daha şimdiden fon toplama ve yatırım konusunda potansiyellerini gösterme adına oldukça önemli yol kat ettiler.

Yakın gelecekte büyük finans, teknoloji şirketlerinin DAO’lar tarafından satın alındığını duymak beni şaşırtmayacak.

Daha da önemlisi yakın gelecekte küçük yerleşim birimlerinde, şehirlerde ve hatta ülke seviyesinde DAO yönetişim mekanizmalarının kullanıldığına şahit olabiliriz. Yukarıda yer verilen DAO’ların gerçek hayata dokunan kullanım alanları, iş modelleri ile ilgili örnekler de bunun en önemli göstergesi niteliğindedir.

Bu yazı ilk olarak 28.11.2021 tarihinde Blockchain İstanbul Medium hesabında yayımlanmıştır.