Kriptopara Borsası “WhiteLabel” Çözümünde Nelere Dikkat Edilmelidir?

Bitcoin’in ve diğer kriptoparaların fiyatlar seviyesinde Bitcoin ağında ilk işlemin gerçekleştiği Ocak 2009 yılından bu yana yaşanan artış ve henüz bu varlıkların, ekosistemin gelişimi, benimsenme oranı ve kurumsallaşması sürecinde oldukça erken bir dönemde bulunmamız, bireysel ve kurumsal yatırımcıları hızlı bir şekilde kriptopara, blokzincir ekosistemine çekmektedir.

Potansiyeli oldukça güçlü bu pazara yönelen yatırımcılar yalnızca kriptoparalara yatırım yapmaktan ziyade yeni bir kriptopara projesi, kriptoparalarla ilişkili cüzdan, saklama hizmeti gibi uygulamalar ve bu varlıkların çeşitli finansal araçlar formunda işlem gördüğü kriptopara işlem platformları, kriptopara borsaları geliştirme gibi farklı yatırımlar yapabilmektedir.

Kriptopara Borsası Yatırımları

Geçtiğimiz aylarda kriptoparaların piyasa değerinde yaşanan artışa bağlı olarak kriptopara borsalarının işlem hacmi önemli ölçüde artmıştır ve ülkemiz özelinde kriptopara borsalarının işlem hacimleri rekor seviyelere ulaşmıştır. Bu durum birçok yatırımcıyı kriptopara borsası kurma yönünde teşvik etmiştir.

Yukarıda anlatılan gelişmeler bağlamında geçtiğimiz aylarda ve halihazırda kriptopara ekosistemine daha kurumsal, sürdürülebilir bir şekilde dahil olmak isteyen çok sayıda yatırımcı, kriptopara borsası kurmuş ya da kurma girişimlerinde bulunmuştur.

Kriptopara borsası kurmak isteyen yatırımcıların çoğu çeşitli nedenlerle borsa yazılımı ve teknik altyapı desteği konusunda “white label” olarak nitelendirilen çözümlere yönelmiştir.

White Label Nedir?

White label, bir sistem, ürün çözümü olarak nitelendirilebilir. White label, üçüncü parti bir işletmeye ait bir sistemin, ürünün, altyapının, marka ve marka ile ilişkili diğer hususlar ile kişiselleştirilerek kullanılmasıdır. Örneğin bir website altyapısını satın alıp website altyapısının kurumsal marka, logo, slogan, renkler ve diğer içeriklerle kişiselleştirilerek kullanılması, pazarlanmasıdır.

White label çözüm, bir ürünü kendi marka ve logosu ile pazarlayıp satan, bundan gelir elde eden ancak bu ürünlerin doğrudan ilgili işletme tarafından üretilmediği, geliştirilmediği çözümlerde herhangi bir ürün için söz konusu olabilir.

Bu yazıda üçüncü parti taraflar tarafından geliştirilen ve yönetilen kriptopara borsası white label yazılım çözümleri ele alınacaktır.

Neden Kriptopara Borsası Geliştirmek İsteyen Yatırımcılar White Label Çözümlere Yöneliyor?

Kriptopara borsası için yazılımsal ve teknik altyapının sıfırdan geliştirilmesi hiç kolay değildir. Yazılım güvenliğinin, optimizasyonunun son derece önemli olduğu bu kompleks yazılımlar ve bu hizmetle ilişkili entegrasyonlar konusunda yetkin yazılımcı sayısı da oldukça sınırlıdır.

Bir kriptopara borsası yazılımının ve verilecek hizmetlerle ilişkili entegrasyonlarının geliştirilmesi testleri ile birlikte 1, 1.5 yıldan uzun sürmektedir. Yazılımcı sayısı, yazılımcıların niteliği, geliştirilen yazılım ve entegrasyonların niteliği, geliştirmelerde öncelik verilen konular, testlerin niteliği gibi farklı hususlar nedeniyle bu süre uzayıp kısalmakta, farklılık göstermektedir.

Kriptopara ekosisteminde, genel olarak piyasalarda boğa (yükseliş trendi) ve ayı (düşüş trendi) döngüsü olarak adlandırılan iki farklı trende karşılık gelen iki ayrı dönem bulunmaktadır.

Piyasa döngüsü itibari ile yükseliş trendinin olduğu boğa döngüsünde, bu dönemin hemen öncesinde ya da başlangıcında ekosisteme bir kriptopara borsası olarak dahil olmak isteyen yatırımcıların elini çabuk tutması önemlidir.

Fiyatlar seviyesinde düşüş trendinin olduğu ayı döngülerinde bahse konu girişimlerin karlılık oranı düşmekte ve bahse konu girişimler operasyonlarını sürdürmekte zorlanabilmektedir. Dolayısıyla özellikle boğa dönemlerinde sıfırdan bir borsa yazılımı ve teknik altyapısı geliştirmek zaman, sürenin uzunluğu açısından çeşitli riskler içermektedir.

Kriptopara ekosisteminde piyasa döngüleri belirsizdir. Kriptopara piyasasının oldukça yeni bir piyasa olması piyasa dinamiklerinin belirsizliğinde etkilidir. Yeni, gelişim aşamasında ve oldukça erken bir döneminde olması itibari ile kriptopara piyasası taşıdığı risklere paralel yatırımcılar için önemli fırsatları içerisinde barındırmaktadır.

Bir boğa döngüsünde ya da bu döngünün başında olduğu düşünülen dönemlerde bu trendi kaçırmama ya da piyasanın erken bir döneminde ekosisteme dahil olup kurumsallaşma ve bu dönemde dahil olmanın avantajlarını kullanma gibi sebeplerle yatırımcılar kriptopara borsası kurma girişimleri için acele etmektedirler ve sıfırdan bir borsa inşa etmektense (zaman, maliyet, sistem ve güvenlik riskleri) test edilmiş white label çözümlere yönelmektedirler.

Kriptopara piyasasının potansiyelinin farkında olan, ekosisteme dahil olmak isteyen ancak kriptoparalar ve kriptopara borsa operasyonları konusunda yeterli bilgisi olmayan yatırımcılar da mevcut deneyimlerden yararlanmak ve bilgi ve tecrübe eksikliğinden kaynaklanan riskleri minimuma indirmek için white label hizmetleri tercih etmektedirler.

Yukarıda sayılanlar dışında, bütçeye uygun daha düşük maliyetle bir borsa altyapısına sahip olmak, daha profesyonel bir platform ve ekiple çalışmak, ortaklıklar yapmak gibi çeşitli sebeplerle yatırımcılar white label çözümlere yönelebilmektedir.

White Label Hizmetlerde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar!

White label bir üründen, hizmetten faydalanmak bir kriptopara borsası için söz konusuysa çok dikkatli olunmalıdır. Önemli miktarda kullanıcı varlığının tutulduğu ve işlem hacimlerinin kaydedildiği kriptopara borsalarında sistem ya da güvenlik temelli problemler hizmet alan platform açısından telafisi mümkün olmayan kayıplara (fon, müşteri, güven) sebebiyet verebilir.

Bir kriptopara borsası için white label hizmet alınacaksa öncelikle hizmet verecek platformun yazılımının halihazırda kullanılıp kullanılmadığı, ne ölçüde test edildiği konusunda mümkün olduğunca detaylı veriye ulaşılmalıdır yani ilgili yazılımın kapasitesi ve güvenilirliğinin sınırları mevcut kullanımlar üzerinden anlaşılmaya çalışılmalıdır. Platformun hangi programlama dilinde geliştirildiği, sistemin nasıl çalıştığı, mevcut entegrasyonlar vb. konularda uzman bir yazılımcıdan görüş alınması önemlidir.

Hizmet alan platform, yazılımı, ürünü kendi marka ve logosu ile pazarlayan ancak yazılıma, ürüne sahip olmayan ve platformun yazılımsal ve teknik işlemlerinin white label hizmeti veren işletme tarafından yürütüldüğü platformdur. Dolayısı ile sistemin güvenliği de hizmet veren işletmenin elindedir.

Siber saldırılara ve yazılımsal diğer problemlere, açıklıklara karşı gerekli tedbirlerin azami ölçüde alınması kriptopara borsaları özelinde yukarıda da ifade edildiği üzere oldukça önemlidir. Bu nedenle hizmet alınan kurumun aldığı güvenlik tedbirleri ve kullanılacak ürünün, yazılımın güvenlik açısından taşıdığı özellikler detaylı bir şekilde araştırılmalıdır, incelenmelidir.

White label hizmeti alınacak platformun kurumsal bir platform olup olmadığı, kurumsal bir firma ise kurumsal iletişimin nasıl sağlanacağı konusunda güvence almak, bu konuda araştırma yapmak ve ilk izlenimler oldukça önemlidir.

White label platforma herhangi bir siber saldırı yapıldığında ya da platformda teknik, yazılımsal bir problem meydana geldiğinde kriptopara borsası özelinde bu soruna hızlı bir şekilde müdahale edilmesi, sorunun hızlı bir şekilde çözülmesi kullanıcı güveni açısından henüz çok sınırlı düzenlenen bu piyasada son derece önemlidir. Dolayısıyla hizmet alan ve hizmet veren arasında 7/24 iletişim kanallarının açık olması ve hızlı bir şekilde iletişime geçilebilmesi, soruna muhatap bulunabilmesi önemlidir.

White label ürünün mevcut ve gelmesi muhtemel düzenlemelerle uyumluluğu son derece önemlidir. Bu noktada özellikle;

• Kullanıcı kabul, doğrulama süreçleri (Know Your Customer — Müşterini Tanı),
• Bu süreçler ile ilişkili verilerin tutulduğu sunucular ve bu sunucuların güvenlik — saklama standartları,
• Bu sunucuların bulunduğu ülkeler,
• Bu verilerin kimlerle ve hangi şartlarda paylaşıldığı (KVKK, GDPR mevzuatı),
• Hizmet üzerinde sunulan finansal araçlar ve bu araçların niteliği,
• Listeli varlıklar,
• Sistem ve güvenlik gereksinimleri,
• Bilişim sistemi güvenliği denetimleri,
• Hizmet verenin yerleşik olduğu ülke vb. birçok konu hizmet alan işletme tarafından hizmet vereceği ülke hukuku, düzenlemeleri çerçevesinde dikkatli bir şekilde gözden geçirilmelidir.

Eğer white label hizmeti alınan işletme yurtdışında bir işletmeyse ve white label operasyonlarını yurtdışından sağlıyor, yürütüyorsa düzenlemelerle uyum konusunda ekstra dikkatli olunması gerekmektedir.

White label borsa hizmetinde cüzdanlar, yani kullanıcı varlıkları hizmet veren tarafından yönetilecekse, bu varlıkların kötüye kullanılmaması, güvenle saklanması adına hizmet verenin aldığı kurumsal tedbirler konusunda mutlaka bilgi sahibi olunmalıdır. Aynı zamanda kullanıcı varlıklarının sigortalanması ve olası bir siber saldırı ya da başka sistemsel, yazılımsal bir sorun nedeniyle maddi kayıp durumlarında hizmet verenin sunduğu güvencelerin ve bu konuda aldığı sorumluluğun niteliği son derece önemlidir.

White label hizmeti veren işletme herhangi bir nedenle operasyonlarını durdurursa (düzenlemeler, siber saldırı, iflas vs.) bu durum şüphesiz hizmet alan işletmeyi de etkileyecektir. Bu noktada hizmet alınan kurumun kurumsallaşma düzeyi, güvenilirliği, bahse konu durumlarda vereceği güvenceler detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

White label hizmeti veren işletmenin hangi varlıkları, hangi işlem çiftlerini hizmet alana sunacağı, hizmet verdiği platform açısından listeleme politikası, standartları, likiditenin nasıl yönetileceği gibi konuların da karşılıklı olarak görüşülerek tarafların bu konularda mutabık olması önemlidir.

Sonuç

Kriptopara borsası kurmak son derece ciddi bir iştir.

Eğer borsa için white label bir çözüm tercih edilecekse borsa operasyonlarının hizmet veren -üçüncü parti- platform tarafından yürütülecek olması ve yerel düzenlemeler itibariyle çok daha dikkatli olunması gerekmektedir.

Dünya genelinde çok sınırlı ya da hiç düzenlenmemiş kriptopara ekosisteminde, kullanıcılar ve yatırımcılar açısından “güven” son derece önemlidir.

Siber saldırılar, kapasite yetersizliği gibi nedenlerle geçici hizmet verememe durumları (özellikle sert düşüşler ve yükselişlerde yoğun işlem talebinin karşılanamaması), hizmet verememe durumunun süresi, hız, teknik problemler, bu problemlerin ne sürede çözüldüğü, temel borsa operasyonlarının kesintisiz bir şekilde devam edip etmediği gibi konular kullanıcıların borsa platformuna güvenmesi ve platformu tercih etmesi noktasında son derece önemlidir. Bu konularda kullanıcıya güven verilmesi adına white label hizmetinin sorunsuz bir şekilde çalışması önemlidir.

Hem hizmet alan hem de hizmet veren tarafından karşılıklı yükümlülüklerin, iş ilişkisinin başında — yukarıdaki sayılan hususlar dahil olmak üzere — sözleşmesel, hukuki bir zemine oturtulması ve tarafların olası problemlere karşı kendilerini hukuki, maddi açıdan olabildiğince güvence altına alması ileride yaşanması muhtemel problemlerin daha hızlı bir şekilde çözülmesi açısından kolaylıklar sağlayacaktır.

Bu yazı ilk olarak 01/07/2021 tarihinde Blockchain İstanbul Medium sayfasında yayımlanmıştır.