Avrupa Birliği: “Kripto Varlık Piyasalarının Düzenlenmesi” (MiCA)
Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği’nin yasa yapıcı ve bazı yürütme yetkilerine sahip organıdır. Komisyon ayrıca Avrupa Birliği’nin bütçesinin oluşturulmasında önemli bir role sahiptir. Bu yönüyle Komisyon, Avrupa Birliği politikalarına yön verme noktasında önemli bir yere sahiptir. Avrupa Birliği için oldukça önemli bir organ olan Avrupa Komisyonu uzun bir süredir kriptoparalarla ilgili de önemli düzenleyici çalışmalar yapmaktadır.
Avrupa Konseyi’nin kriptoparalarla ilgili çalışmalarından en önemlisi yakında Avrupa Birliği’nin gündemine gelmesi beklenen ve kriptopara ekosistemi için oldukça önemli bir düzenleyici girişim olan “Kripto Varlık Piyasalarının Düzenlenmesi” (Regulation of Markets in Crypto-assets – MiCA) çalışmasıdır. Bu çalışma kripto varlıklar için kapsamlı bir düzenleyici çerçeve sunmaktadır.
MiCA, kripto varlıkları ve kripto varlık hizmet sağlayıcıları düzenlemek için 2018 yılından bu yana geliştirilmektedir. Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği içerisinde yukarıda anlatılan rolü ile uyumlu olarak MiCA ile Avrupa Birliği sınırları içerisinde ortak bir kriptopara düzenleyici politikası, hukuk, lisanslama rejimi oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla Avrupa Birliği sınırları içerisinde kripto varlıkların yasal olarak tanımlanması, kripto varlık servis sağlayıcılar ve ihraççıları için kuralların belirlenmesi, e-para formu dahil, stabil kriptoparalar için, düzenleyici çerçevenin belirlenmesi amaçlanmaktadır.
MiCA, Avrupa Birliği’nin dijital finans stratejisini oluşturma amacı taşıyan daha büyük bir planın parçasıdır. Bu yönüyle dijital varlıklar, dijital varlık hizmet sağlayıcılar gibi yalnızca kriptoparaları içermeyen geniş bir örneklem içerisinde Dijital Euro dahil farklı konular ile ilişkili olarak bütüncül bir kriptopara düzenleyici politikası, stratejisi sunması adına MiCA yalnızca Avrupa ülkeleri için değil diğer ülkeler için de kriptopara düzenlemelerinde referans olmaya aday bir düzenleyici metindir.
MiCA ve Kripto Varlıklar
MiCA’nın geniş bir dijital finans stratejisinin parçası olduğu yukarıda ifade edilmişti. Dolayısıyla MiCA, açılımında yer alan kripto-varlık (Crypto-assets) ifadesinin aksine dijital olarak üretilen, kullanılan ve depolanan tüm varlıkları kapsamaktadır. Bununla birlikte isminden de anlaşılacağı üzere düzenleme kriptopara odaklıdır. Bu çerçevede MiCA’da kapsam olarak DLT (Dağıtık Defter Teknolojisi) tabanlı ya da blokzincir tabanlı varlıklar olarak teknolojinin spesifikleştirilmemesi ile dinamik bir alan olan dijital varlıklar için baştan sınırlayıcı bir yaklaşım ortaya konulmamıştır. MiCA’da kripto varlık tanımı da buna uygun olarak “Dağıtılmış defter teknolojisi veya benzer teknolojiler kullanılarak elektronik olarak aktarılabilen ve saklanabilen değer veya hakların dijital bir temsili” şeklinde tanımlanmıştır.
MiCA’da kripto varlıklar üç kategoride sınıflandırılmıştır. MiCA’nın kripto varlık tanımına yukarıda yer verilmişti. Tanım algoritmik stabil kriptoparalar dahil geniş bir dijital varlık sınıfına hitap ediyor. Bununla birlikte MiCA’da hangi varlıkların bu kapsamda değerlendirilemeyeceğine ilişkin veriler de yer alıyor. MiCA’da kripto varlık altında sıralanan üç kategori ise şöyle; “Hizmet Jetonları” (Utility Tokens), “Varlığa Dayalı Jetonlar” (Asset-referenced Tokens) ve “E-para Jetonları” (E-money Tokens)
“Hizmet jetonları”, bir ürün veya hizmete dijital erişim sağlamayı amaçlayan, ilgili jetonu piyasaya süren kuruluş tarafından kabul edilen kripto varlık olarak tanımlanmıştır. “Varlığa Dayalı Jetonlar” ise altın gibi varlıklara, birden çok itibari para birimine ya da kripto varlıklara dayalı varlıklar olarak stabil kripto varlıklara karşılık gelmektedir. MiCA’da, kripto varlıklar ile ilgili diğer sınıflandırmalarda karşımıza çıkmayan farklı bir başlık olarak “E-para jetonları”, değişim aracı olarak kullanılacak, tek bir itibari para birimine endeksli ve değerini istikrarlı bir şekilde korumaya çalışan kripto varlıklar olarak tanımlanmıştır.
Avrupa Birliği ülkelerinin ve Avrupa Merkez Bankası Başkanı Lagarde’ın, stabil kripto para ekosistemi olarak tasarlanan Facebook’un Diem projesi dahil stabil kriptopara birimleri ile ilgili sert açıklamalarına ve bu alanı sıkı düzenleyeceklerine dair beyanlarına referansla stabil kripto varlıkların algoritmik stabil kriptoparalar dahil detaylı bir şekilde sınıflandırılması önem arz ediyor. Bu sınıflandırmalar, ilgili varlık sınıfları ile ilgili düzenleyici farklılıkları da beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla bir itibari para birimine ya da birden fazla itibari para birimi ya da varlığa dayalı stabil kriptoparalar ile ilgili farklı yasal rejimler uygulanacaktır.
MiCA ve Kriptopara Servis Sağlayıcılar
MiCA’da kriptopara hizmet sağlayıcılar, düzenlemelerin kapsamı dışında kalmamaları amacıyla geniş bir şekilde sınıflandırılmıştır. Bu yönüyle MiCA’nın hizmet sağlayıcı kapsamı Uluslararası Mali Eylem Görev Gücü’nün (FATF) Sanal Varlık Hizmet Sağlayıcılar (Virtual Asset Service Providers – VASPs) kapsamından daha geniştir. FATF servis sağlayıcıları temelde saklama (custody) hizmeti veren hizmet sağlayıcılar ve borsa hizmeti veren hizmet sağlayıcılar olarak iki başlık altında ele almaktaydı MiCA ise sağlanan hizmet üzerinden bir sınıflandırma yaparak daha kapsayıcı bir yaklaşım ortaya koymaktadır.
MiCA’da CASPs (Crypto-asset Service Providers), “mesleği veya işi, bir veya daha fazla kripto varlık hizmetini profesyonel olarak üçüncü şahıslara sağlamak olan herhangi bir kişi” olarak tanımlanmıştır. CASPs altında sıralanan hizmetler ise şöyle; kripto varlıkların saklanması (cüzdan sağlayıcıları vb.) ve yönetimi, kripto varlıklar için işlem platformu operasyonları, itibari para birimleri için kripto varlık borsa hizmetleri, kripto varlıklar için kripto varlık borsa hizmetleri, kripto varlıklar için talimat / emir hizmetleri (emri alma, iletme, vb.), kripto varlıklar ile ilgili danışmanlık hizmetleri. Bu işlemlerin herhangi birinin gerçekleştirildiği bir platform, hizmet MiCA kapsamına dahil olacaktır.
MiCA ve Kriptopara İhraççıları
Kriptopara ihraççısı MiCA’da, “halka kripto varlıkların herhangi bir çeşidini sunan veya bu tür kripto varlıkların bir kripto varlık ticaret platformunda kabul edilmesini isteyen tüzel kişi” olarak tanımlanmıştır. Bu tanım da kripto varlık tanımının genişliğinden hareketle kapsayıcı bir tanımdır. İlginç bir nokta olarak bir kripto varlığın bir işlem platformunda listelenmesini sağlamaya çalışan tüzel kişiler de kapsama dahil edilmiştir. MiCA’nın kriptopara ihraççılarına yaklaşımı ile ilgili önemli bir nokta, yukarıda yer verilen kripto varlık sınıflarına göre ihraççıların sınıflandırılmış olmasıdır. Dolayısıyla ihraççılar ile ilgili hukuki rejim de kapsayıcı bir şekilde oluşturulacaktır.
Sonuç
MiCA, Avrupa Birliği sınırları içerisinde kripto varlıklar, kripto varlık servis sağlayıcılar ve kripto varlık ihraççıları için standart bir hukuki rejim oluşturmak amacıyla geliştirilmiştir. Halihazırda, düzenleme taslağı üzerinde çalışmalar sürmektedir ve önümüzdeki yıllarda MiCA’nın yürürlüğe girmesi planlanmaktadır. Kriptopara piyasasının ve Merkez Bankası Dijital Paraları’nın gelişimi ile bağlantılı olarak daha yakın bir gelecekte MiCA’nın yürürlüğe girme çalışmalarının hız kazandığına şahit olabiliriz.
Avrupa Komisyonu, MiCA ile yukarıdan da anlaşılacağı üzere kapsamlı kriptopara düzenlemelerine hazırlanmaktadır. Avrupa Birliği ülkeleri, kriptopara ekosistemi için oldukça önemli ülkelerdir. MiCA ile getirilecek düzenlemelerin hem kriptopara ekosistemini hem de diğer ülkeleri etkileme potansiyeli yüksektir.
Bu yazımızda MiCA’nın ne olduğunu ve kapsamını ele aldık. Bir sonraki yazımızda MiCA’nın kripto varlıklar, kripto varlık hizmetleri, kripto varlık hizmet sağlayıcılar ve kripto varlık ihraççıları için ne tür düzenlemeler öngördüğünü anlatmaya çalışacağız.
Bu yazı ilk olarak Nisan 2021’de BTCHaber‘de yayımlanmıştır.