FATF Seyahat Kuralı ve Sanal Varlık Hizmet Sağlayıcılar (VASPs)

Bir önceki yazımızda Mali Eylem Görev Gücü (FATF)’nü ve Seyahat Kuralı’nı ele almıştık. Aynı zamanda FATF’ın neden Seyahat Kuralı gibi bir tavsiye karara ihtiyaç duyduğunu ve neden sanal varlıklar, kriptoparalar özelinde  bu kuralın revize edildiğine dair veriler paylaşmıştık.

Bu yazımızda Seyahat Kuralı’nın içeriğine, bu kural ile sanal varlık hizmet sağlayıcılarına yani kriptopara borsası, kriptopara saklama hizmeti veren kuruluşlar ve kriptopara hizmeti veren diğer finansal kuruluşlara ne gibi yükümlülükler getirildiğine odaklanacağız. Burada sayılan kurum ve kuruluşlardan da anlaşılacağı üzere sanal varlık hizmet sağlayıcılar kavramı kriptopara işlemleri açısından oldukça kapsayıcı bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.

FATF’ın 16 numaralı tavsiye kararı ile, karapara aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele (AML/CTF) kapsamında, elektronik para transferlerinde, ülkelere, banka havalelerini ve bu işlemle ilgili mesajlara ilişkin kaynak ve yararlanıcı bilgilerini finansal kuruluşların doğru bir şekilde kayıt altında tutmaları ve gerekli kaynak ve yararlanıcı bilgilerine sahip olmayan finansal kuruluşların banka havelelerinin takip edilerek bu bilgilerin doğru bir şekilde tutulması adına gerekli önlemleri alması sorumluluğu yüklenmekteydi.

FATF’ın 16 numaralı tavsiye kararına Şubat 2019’da bir güncelleme önerisi geldi. Güncelleme ile elektronik transferler kapsamında yalnızca banka havaleleri değil sanal varlık ve sanal varlık hizmet sağlayıcılar da kararın kapsamına dahil edilecekti. Haziran 2019’da FATF’ın sanal varlıklar ve tedarikçileri hakkında 16 numaraları tavsiye kararına yaptığı güncellemenin resmi açıklama ile duyurulması ile birlikte sanal varlıklar ve tedarikçileri de FATF tavsiye kararlarına dahil edilmiş oldu.

Sanal Varlık Hizmet Sağlayıcılarının Paylaşacağı Bilgiler ve Yükümlülükleri

FATF’ın Seyahat Kuralı olarak bilinen 16 numaralı tavsiye kararı gereğince, sanal varlık hizmet sağlayıcılar gerekli ve doğru kaynak/gönderen bilgilerini ve gerekli yararlanıcı/alıcı bilgilerini almak ve tutmak ve ayrıca varsa yararlanıcı kurumlara sunmak zorundadır. Yararlanıcı ise gerekli kaynak bilgilerini, gerekli ve doğru bir şekilde yararlanıcı/alıcı bilgilerini almak ve tutmak zorundadır.

Seyahat Kuralı çerçevesinde sanal varlık hizmet sağlayıcıların tuttuğu verilerden birbiri ile paylaşması gerekenler ise aşağıdaki gibidir.

Kaynak/Gönderen

• Kaynak ismi
• Kaynak hesap numarası (işlemin yapıldığı hesap ile ilişkili hesap numarası)
• Kaynağa ilişkin diğer kimlik bilgileri (ulusal kimlik numarası, müşteri kimlik numarası veya diğer eşsiz kimlik numarası, fiziki ikamet bilgileri, doğum yeri ve tarihi)

Yararlanıcı/Alıcı

• Yararlanıcı/alıcı adı
• Yararlanıcı hesap numarası veya sanal cüzdan numarası

Gönderen ve alıcının kullandığı sanal varlık hizmet sağlayıcılar gerçekleşen her bir işleme dair yukarıdaki bilgileri tutmak ve işlemle birlikte birbiri ile paylaşmak zorundadır. Bahse konu işlemler için alt sınır 1000 Dolar’dır. 1000 Dolar’ın altındaki işlemlerde Seyahat Kuralı gereğince veri paylaşma zorunluluğu yoktur.  

Seyahat Kuralı hem ulusal hem de uluslararası işlemler için geçerli olacağından, örneğin, Türkiye’de iki ayrı kriptopara borsası arasında ya da yerli bir kriptopara borsasından yurtdışında bulunan bir kriptopara borsasına ya da tam tersi işlemlerde eğer Türkiye ya da hizmet verilen ülkeler Seyahat Kuralı’na uymayı sanal varlık hizmet sağlayıcılara zorunlu tutuyorsa borsalar yukarıdaki bilgileri eşzamanlı olarak paylaşmak durumunda kalacaklardı. 

Denetleyi Devlet Nasıl Belirleniyor?

Yukarıda ifade edildiği üzere sadece kriptopara borsaları değil kriptopara saklama hizmeti veren ve herhangi bir şekilde kriptopara hizmeti veren finansal kuruluşlar için de aynı yükümlülükler geçerli olacaktır. Peki sınırları olmayan bir ekosistem olarak bir hizmet sağlayıcının hangi ülke tarafından Seyahat Kuralı çerçevesinde denetleneceği, hangi ülkenin gözetim sorumluluğu altında olduğu sorunu nasıl çözülecek? 

Örneğin merkeziyetsiz finans, DeFi uygulamaları, merkeziyetsiz kriptopara borsası Uniswap hangi ülke tarafından denetlenebilir? Halihazırda DeFi uygulamalarının nasıl düzenleneceği problemine ilişkin tartışmalar sürmekle birlikte bu platformlara ilişkin somut düzenlemeler bulunmamaktadır. Doğası gereği bu platformları düzenlemek ve denetlemek de oldukça zordur. 

Seyahat Kuralı ile FATF denetleyici, uygulayıcı devletin belirlenmesi adına uygulayıcılara yol göstermektedir. Seyahat Kuralı ve diğer kuralların, standartların uygulanmasında FATF, sanal varlık hizmet sağlayıcıların özel durumunu da göz önünde bulundurarak, hizmet sağlayıcının sunucusunun konumuna ya da nerede iş yaptığına bakılmaksızın sanal varlık hizmet sağlayıcısını bir şirket olarak birleştiren ülkenin ana denetleyici ülke olduğunu ifade etmektedir.

FATF sitesinde yer alan aşağıdaki görselde şirket olarak bulunduğu, şirket faaliyetlerinin yoğunlaştığı ülke sanal varlık hizmet sağlayıcısının ana denetleyici ülkesi, bir ofise ya da sunucuya sahip olduğu ya da bir şekilde iş ve işlemlerini yürüttüğü, hizmet sağladığı ülkelerin ev sahibi denetleyici ülke statüsünde olduğu ve ev sahibi ülkelerin de denetleme seçeneği olduğu ifade edilmiştir.

FATF Gri Liste ve Kara Liste

Seyahat Kuralı, kriptopara ticareti ve saklama hizmeti veren hizmet sağlayıcılarının, kullanıcılarının kimliklerini onaylamak için piyasa standardı olarak uyguladıkları KYC (Know Your Customer – Müşterini Tanı) prosedürünün önemli bir tamamlayıcısı niteliğindedir. FATF, belirlediği tavsiye kararlar ve standartlar doğrultusunda, KYC/AML/CTF prosedürleri ile uyum düzeyine göre ülkeleri gri liste ve kara listeye alabilmektedir.

Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (Kuzey Kore) ve İran, karapara aklama, terörizmin finansmanı ve nükleer silahların yayılması ile mücadele açısından yüksek riskli ülkeler olarak FATF’ın kara listesinde yer almaktadır. FATF bu ülkelere karşı diğer ülkelere önleyici tedbirler için çağrıda bulunmaktadır.

Gri listede bulunan ülkeler ise önemli düzenleyici ve stratejik eksiklikleri bulunan, FATF tarafından izleme altında tutulmayı kabul eden ve strateji eksikliklerini hızla çözmeyi taahhüt eden ülkelerdir. 

Gri listede bulunan ülkeler;

FATF kara liste ve gri listede olmanın önemli birtakım siyasi ve ekonomik sonuçları olması nedeniyle ülkeler FATF tavsiye kararları ve standartları ile uyumlu yasal düzenlemeler ve stratejiler takip etmeye dikkat etmektedir. 

Seyahat Kuralı çerçevesinde, sanal varlıklar ve sanal varlık hizmet sağlayıcılar konusunda FATF tavsiye kararlarına gelen güncelleme ile birlikte G20’ye konu ile ilgili bir rapor sunulmuş ve Mart 2020’de G20, ülkeleri FATF seyahat kurallarına uymaya çağırmıştır.

Dünyanın en yüksek hacimli kriptopara borsası Binance, FATF Seyahat Kuralı’na uyacağını bu amaçla Shyft Network’e katıldığını duyurmuştur. Birçok kuruluş FATF ile uyumluluk için API hizmeti sunmaya başlamış ve düzenleyici uyum ağlarının sayısı artmaya başlamıştır. Bu ağlara dahil olan sanal varlık hizmet sağlayıcısı sayısı her geçen gün artmaktadır.

Sonuç

FATF Seyahat Kuralı kriptoparalarla işlenen illegal aktivitelerle mücadele bağlamında iç hukuk düzenlemelerinin önemli bir tamamlayıcısıdır. Sınırların olmadığı ve önemli işlem kolaylıkları sağlayan blockchain ağları aracılığıyla işlenen suçlar bağlamında uluslararası güvenilir bir otorite ve kurallar, standartlar, düzenlemeler bütünü ile illegal işlemlerin uluslararası düzeyde takip edilebilmesi oldukça önemli bir gelişmedir. 

Önemli bir ihtiyaca cevap veren Seyahat Kuralı bir piyasa standardı olma yolunda hızla ilerlemektedir.

Bu yazı ilk olarak BTCHaber sitesinde yayımlanmıştır.